Η εκπαίδευση στις φυλακές αποτελεί παράμετρο της σωφρονιστικής ιδρυματικής μεταχείρισης που εφαρμόζεται σε όλα τα συστήματα των χωρών του δυτικού πολιτισμού στις μέρες μας αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι κάθε σχεδιασμού χάραξης σωφρονιστικής πολιτικής που σέβεται την εκπαίδευση ως πανανθρώπινο δικαίωμα. Καλείται να επιτελέσει ένα ρόλο αναμορφωτικό που θα προετοιμάσει τους κρατούμενους για την επιστροφή τους στην κοινωνία συμβάλλοντας καθοριστικά στη δημιουργία πλαισίων που θα τους δώσουν τα κατάλληλα εφόδια, τις ευκαιρίες για πνευματική διέγερση και ανέλιξη, αλλά και την εποικοδομητική εκμετάλλευση του χρόνου κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού. Στην περίπτωση των νέων κρατουμένων, αυτά τα πλαίσια θεωρούνται ως ακόμα περισσότερο σημαντικά και απαραίτητα μια που υλοποιούν μια επιτακτική προσπάθεια απεμπλοκής τους από το έγκλημα και αναμόρφωσής τους. Έτσι, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, η εκπαίδευση για τους νέους κρατούμενους έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα και λειτουργεί σε παρόμοια πλαίσια με αυτά που οι συνομήλικοι τους βρίσκονται στα «έξω» σχολεία. Με βάση αυτή τη θεώρηση, οι εκπαιδευτικές δομές που λειτουργούν στα Ειδικά Καταστήματα Κράτησης Ανηλίκων και Νέων της χώρας μας αποτελούν εφαρμογές δομών τυπικής εκπαίδευσης που ακολουθούν το αναλυτικό πρόγραμμα σε κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης. Αυτές οι δομές όμως ταυτόχρονα αποτελούν ιδιαίτερες και διαφορετικές σχολικές μονάδες, τόσο ως προς τις λειτουργικές και οργανωτικές συνθήκες που τις καθορίζουν, όσο και ως προς τη σύνθεση και τις ανάγκες του μαθητικού τους πληθυσμού που χαρακτηρίζεται από ευαλωτότητα, παραβατική συμπεριφορά και ακόμα έχει έντονα πολυπολιτισμική σύνθεση. Κυρίως όμως, υπόκειται στις ποικίλες επιπτώσεις του εγκλεισμού σε ένα Κατάστημα Κράτησης. Στην περίπτωση του Γυμνασίου και Λυκείου που λειτουργεί στο Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα, η ανάγκη αντιμετώπισης των θεμάτων που προκύπτουν από την ιδιαιτερότητα της σχολικής μονάδας, μέσα από κατάλληλες και αποτελεσματικές παιδαγωγικές προσεγγίσεις και πρακτικές, έχει οδηγήσει, εδώ και αρκετά σχολικά έτη, στη διενέργεια πλήθους προαιρετικών προγραμμάτων και δράσεων που ενσωματώνονται στην τυπική λειτουργία της σχολικής μονάδας. Με την παρούσα έρευνα επιχειρείται η διερεύνηση του ρόλου που έχουν αυτά προγράμματα στη συνολική λειτουργία της σχολικής μονάδας και η σημασία που έχουν στην επίτευξη των στόχων της. Τα προγράμματα αυτά αποτελούν έναν πολύτιμο εκπαιδευτικό μοχλό που επιδρά θετικά και υποβοηθά την προσαρμογή του σχολικού πλαισίου στις ιδιαίτερες συνθήκες, αλλά και τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα που έχει στον ιδιαίτερο μαθητικό πληθυσμό της.